انواع بیماری آجر

ناخالصی هایی که در آجرپزی وجود دارد سبب بروز مشکلاتی برای دیوار میشود که به اصطلاح، بیماری آجر گفته میشود. به طور کلی میتوان امراض آجر را در نمک هایی که در آن موجود می باشد ،خلاصه کرد و آن را بر حسب اهمیت میتوان به ۲ دسته تقسیم کرد:

شایع ترین این بیماری ها دسته آلوئک و سفیدک (شوره) هستند.

بیماری آجر – آلوئک

در صورتی که خاک آجرپزی حاوی مقداری دانه های سنگ آهک  Ca باشد، این دانه ها همراه خشت به درون کوره رفته و بخشی از آنها می پزند. دانه های آهک پخته شده (آهک زنده CaO ) که در جسم آجر قرار گرفته اند، اگر رطوبت به آنها برسد، شکفته شده و منبسط (حدود ۳ برابر) میشوند. در صورتی که دانه آهک در جوار سطوح خارجی آجر باشد، سطح آجر به صورت قلوه کن درآمده و اگر دانه آهک در بخش داخلی آجر باشد انبساط، ممکن است منجر به ترک برداشتن و حتی شکستن آجر شود.

این بیماری در آجرهای نما ضمن ایجاد ضعف در آجر کاری، باعث زشتی سطح دیوار می شود. لذا تاکید میشود که در آجرهایی که در پشت کار قرار میگیرند باید کمتر از ۲۰% آجرها دارای این بیماری بوده و آجرهای در نما فاقد این بیماری باشند. به منظور پیگیری از این بیماری اول اینکه خاک آجرپزی باید فاقد ذرات آهک باشد لذا خاک آجرپزی را قبل از مصرف یا آسیاب کرده (تا دانه های درشت خرد شوند) و یا با غربال کردن، دانه های درشت که احتمالا میتواند دانه های آهک باشند را جدا میکنند. دوم اینکه در صورتیکه امکان چنین کنترلی وجود نداشته باشد، از مصرف چنین آجرهایی خودداری گردد به این منظور قبل از مصرف، چند نمونه آجر را در ظرف بزرگی از آب غوطه ور میکنند تا اگر دانه های آهک در آنها وجود دارد، شکفته شود.

آجرهای تولید اصفهان به علت استفاده از خاک مناسب فاقد این بیماری ها می باشند.

بیماری آجر – سفیدک

سفیدک یا شوره به تجمع دانه های سفیدی که روی سطح آجر ظاهر میگردد، گفته میشود. سفیدک ها بر اساس نوع ناخالصی موجود در آجر یا ملات مصرفی، انواع مختلفی دارند. سفیدک های کربناتی، سفیدک های سولفاتی، سفیدک های کلروری و سفیدک های نیتراتی مهم ترین آنها هستند.

فرآیند شیمیایی تشکیل سفیدک (شوره)، شامل تشکیل نمک بر اثر نفوذ رطوبت به آجر یا ملات است. این نمک پس از خشک شدن به صورت شوره بر سطح خارجی آجر ظاهر میشود.

سفیدک کربنایی

سفیدک کربناتی حاصل تبلور اکسید کلسیم موجود در ملات آهکی یا جسم آجر است که بر اثر مرطوب شدن در کنار  موجود در هوا به صورت سفیدک   در سطح آجر تشکیل میشود.

از این رو برای پیشگیری از این مشکل اول اینکه برای ساخت آجر از آبی استفاده شود که سخت (دارای املاح آهکی) نباشد، دوم اینکه آجر یا سنگ مصرفی را پیش از مصرف از آب سیراب نمود تا آب ملات را جذب نکند و همچنین در صورت وجود پتانسیل شوره، درصد آن مشحص گردد. به هر حال در صورت مشاهده شوره در سطح آجرکاری از آن نمونه برداری و سپس آزمایش میشود. پس از مشخص شدن شوره کربناتی، ابتدا شوره ها را از روی دیوار توسط برس سیمی تمیز می نمایند. سپس در صورت نیاز سطح دیوار به محلول اسیدکلریدریک رقیق (جوهر نمک) آغشته میشود. سر آخر اسید پاشیده شده را با فواره آب شستشو می دهند.

سفیدک سولفاتی

سفیدک سولفاتی بر اثر وجود گچ در مصالح دیوار بوجود می آید. باران و رطوبت جذب شده به دیوار عامل اصلی بروز سفیدک سولفاتی خواهند بود. آب با  موجود در هوا به در ملات دیوار نشت کرده و پس از ترکیب شدن با گچ و منتقل شدن به سطح آجر، به صورت سفیدک ظاهر میگردد. برای پیشگیری از چنین مشکلاتی اول اینکه از ملات گچ برای چیدن دیوار و یا بندکشی، خودداری گردد. دوم، در صورت استفاده از اندود سیمانی به عنوان نما، سعی شود از ملات کم عیار سیمان استفاده شود (زیرا در سیمان نیز مقدار کمی گچ به همراه کلینکر آسیاب شده است)

سفیدک کلروری

سفیدک کلروری به ندرت اتفاق میافتد. شایع ترین حالتی که منجر به ایجاد سفیدک کلروری میشود، وجود کلری است که بر اثر شستن دیوار با اسید کلریدریک برای مقابله با سفیدک کربناتی به کار میرود. اسید کلریدریک به آجر جذب شده و در لابلای دیوار مخفی می ماند. در زمانی که رطوبت به دیوار برسد، اسید در آب حل شده و با آهک موجود در ملات، کلرید کلسیم تولید می شود. کلرید سدیم پس از خشک شدن رطوبت، به صورت شوره بر سطح دیوار تشکیل می شود. همچنین ممکن است که خاک آجرپزی و یا سنگ دیوار چینی، حاوی مقادیری کلرور بوده و یا از آبی استفاده شود که دارای املاح کلر است. در چنین شرایطی نیز پتانسیل شوره زدگی کلروری وجود خواهد داشت.

به منظور جلوگیری از ایجاد این نوع شوره، اول اینکه در صورت استفاده از محلول اسید کلریدریک برای شستن شوره کربناتی، محل مصرف آنرا باید کاملا با آب شستشو و تمیز نمود و دوم اینکه از مصرف آجر یا سنگ و آب حاوی یونهای کلر خودداری شود.

سفیدک نیتراتی

سفیدک نیتراتی حاصل واکنش شیمیایی نیترات موجود در مصالح دیوار با آهک و در مجاورت آب است. نیترات در مواردی مثل فضولات انسانی و حیوانی، فاضلاب شهری و کودهای شیمیایی وجود دارد. بر اثر حل شدن نیترات در آب و در مجاورت با آهک موجود در مصالح دیوار، واکنش شیمیایی منجر به تشکیل نیترات کلسیم میشود.

به منظور جلوگیری از بروز این مشکل باید ابتدا از خاک حاوی نیترات در ساخت آجر استفاده نشود. دوم اینکه آب مورد استفاده برای ساخت آجر و ملات از آب زیرزمینی که فاضلاب شهری در آن نشت پیدا کرده است نباشد. سوم اینکه از تجمع مواد نیترات دار مثل رستنی های پوسیده و کود شیمیایی در اطراف دیوار و نشت فاضلاب سرویس ها به سطح دیوار، جلوگیری به عمل آید. در شکل شوره زدگی روی دیوار مشاهده میشود.

جلوگیری از بیماری آجر

برای مقابله با آلوئک لازم است آجر قبلاً در آب زنجاب شود تا خوب آب بمکد و نقاط ضعف آن مشخص شود. برای جلوگیری از بروز سفیدک کربناتی لازم است از به کار بردن آب سخت آهک دار برای ساختن ملات خودداری به عمل آید و آجر کاملاً زنجاب شود تا آب ملات را نمکد.

سطح دیوار تازه ساز پیش از بارندگی آبپاشی شود. برای پیشگیری از سفیدک سولفاتی باید از مصرف آب سولفات دار خودداری شود، از آجرهای کاملاً پخته استفاده شود و آجرها نباید آب مکنده باشند. برای مقابله با سفیدک کلروری که در اثر کاربرد جوهر نمک رقیق در مقابله با سفیدک کربناتی ایجاد می شود، لازم است سطح دیوار قبل از پاشیدن جوهر نمک خیس شده و پس از اسیدپاشی فوراً شسته شود. برای جلوگیری از سفیدک نیتراتی باید از مصرف آجر، ملات و آب نیترات دار پرهیز شود. جلوگیری از نفوذ آب حاوی نیترات (به کمک عایق کف) روش مؤثری برای مقابله با سفیدک نیتراتی به شمار می آید. اجرای صحیح لوله تهویه شبکه فاضلاب به منظور جلوگیری از نشت گازهای نیترات دار، مانع بروز سفیدک نیتراتی خواهد شد.

راه‌های پیشگیری از بروز شوره آجر

•     پوشش‌های آب‌گریز نانو: با اجرای پوششی از رزین‌های ضدآب و بی‌رنگ نانو بر روی سطوح آجری می‌توان از جذب آب توسط آنها جلوگیری کرد. این پوشش‌ها از جابجایی رطوبت درون مصالح بنایی پیشگیری می‌کنند.
•     لایه‌های آب‌بند: با اجرای لایه‌های آب‌بند، مانند ورق‌های پلی‌اتیلن، بین دیواره آجری و خاک می‌توان اثر مویینگی و ورود نمک‌ها از خاک به درون آجر را کاهش داد.
•     ساخت و ساز اصولی و باکیفیت: اجرای صحیح فلاشینگ (درپوش‌ها، سایبان‌ها و…) و عایق‌بندی رطوبتی مناسب (ایزوگام، قیر و گونی و…) خطر ورود آب به دیوارها را به حداقل می‌رساند.
•     محوطه‌سازی درست: با نصب صحیح تجهیزات آبیاری و انتخاب مکان مناسب برای کاشت گیاهان می‌توانید از نفوذ آب در مصالح متخلخل پیشگیری کنید.
•     تهویه مناسب هنگام اجرای ملات و دوغاب: با استفاده از تهویه مکانیکی برای خشک کردن ملات و دوغاب می‌توانید شکل‌گیری خلل و فرج را در ساختار این مصالح کاهش دهید.
•     بندکشی با ملات پرمایه و ابزارزنی درست: استفاده از ملات پرمایه و متراکم و پرداخت صحیح بندکشی با ابزار نفوذ آب و جابجایی نمک‌ها را کاهش می‌دهد.
•     افزودنی‌های ملات: امروزه افزودنی‌های شیمیایی گوناگونی برای بهبود روانی ملات طراحی و به بازار عرضه شده‌اند. این افزودنی‌ها میزان آب مصرفی ملات را کاهش داده و سبب کاهش تخلخل آن می‌گردند.
•     نگهداری صحیح مصالح بنایی: برای پیشگیری از جذب رطوبت زمین توسط مصالح بنایی بهتر است آنها را بر روی پالت‌های چوبی بچینید. همچنین روی مصالح را با پوشش‌های ضدآب بپوشانید تا آب باران و برف درون آنها نفوذ نکند.