تاریخچه آجر

آجر از قدیمی ترین مصالح ساختمانی است که قدمت آن بنا به عقیده برخی از باستان شناسان به ده هزار سال پیش می رسد. تاریخچه آجر به این صورت است که در ایران بقایای کوره های سفال پزی و آجر پزی در شوش و سیلک کاشان که تاریخ آنها به هزاره چهارم پیش از میلاد می رسد پیدا شده است.

همچنین نشانه هایی از تولید و مصرف آجر در هندوستان به دست آمده که حاکی از سابقه شش هزار ساله تاریخچه آجر در آن کشور است و آجر بابلی و نام خشت هایی بوده که بر روی آنها منشورها، قوانین و نظایر آنها را می نوشتند. گمان می رود نخستین بار از پخته شدن خاک دیواره ها و کف اجاق ها به پختن آجر پی برده اند. کوره های آجر پزی ابتدایی به گمان از مکان هایی تشکیل می شده که در آن لایه های هیزم و خشت متناوبا روی هم چیده می شده است.

در تاریخچه آجر فن استفاده از آجر از آسیای غربی به سوی غرب مصر و سپس به روم و به شرق هندوستان و چین رفته است و در سده چهارم اروپایی ها شروع به استفاده از آجر کردند ولی پس از مدتی از رونق افتاده و رواج مجدد از سده ۱۲ میلایی بوده که ابتدا از ایتالیا شروع شد. در ایران باستان ساختمان های بزرگ و زیبایی بنا شده اند که پاره ای از آنها هنوز پابرجا هستند،مانند:

طاق کسری در غرب ایران قدیم

تاریخچه آجر قدمتی طولانی دارد. آرامگاه شاه اسماعیل سامانی در گنبد کاووس و مسجد اصفهان را که با آجر ساخته اند. همچنین پل ها و سدهای قدیمی مانند پل دختر، سد کبار در قم از جمله بناهای قدیمی می باشند.

انواع آجر در ایران قدیم

در تاریخچه آجر چنان آمده است که در ایران هرجا سنگ کم بوده و خاک خوب هم در دسترس بوده است آجر پزی و مصرف آجر معمول شده است. اندازه آجر ایلامی حدود ۱۰ * ۳۸ * ۳۸ سانتیمتر بوده است. پختن و مصرف آجر در زمان ساسانیان گسترش یافته و در ساختمان های بزرگ مانند آتشکده ها به کار رفته است. اندازه آجر این دوره حدود ۴۴ * ۴۴ * ۷ تا ۸ سانتیمتر بوده است و بعدها ابعاد آنها به  ۲۰ * ۲۰ * ۳ تا ۴ سانتیمتر کاهش یافته است.

در فرش کردن کف ساختمان از آجر بزرگتری به نام ختایی به ابعاد ۵ * ۲۵ * ۲۵ سانتیمتر و یا بزرگتر از آن به نام نظامی در ابعاد ۴۰ * ۴۰ * ۵ سانتیمتر استفاده می شده است. از انواع دیگر آجر در گذشته آجر قزاقی می باشد که پیش از جنگ جهانی اول، روسها آن ها را تولید می کردند که ابعاد آن ۵ * ۱۰ * ۲۰ بوده است.

آشنایی با آجر و مواد اولیه آن:

آجر نوعی سنگ مصنوعی است که از پختن خشت خام و دگرگونی آن بر اساس گرما به دست می آید. خاک آجر مخلوطی است از خاک رس، ماسه فلدسپات، سنگ آهک، سولفات ها، سولفورها، فسفاتها، کانی های آهن، منگنز، منیزیم، سدیم، پتاسیم، مواد آلی و . . .

مراحل ساخت آجر عبارتند از:

• کندن و استخراج مواد خام
• آماده سازی مواد اولیه
• قالب گیری
• خشک کردن
• تخلیه و انبار کردن محصول

انواع کوره های آجرپزی

پس از خشک شدن آجر، خشت ها را در کوره می چینند. طرز چیدن آنها طوری است که بین آنها فاصله وجود دارد تا گازهای داغ و شعله بتوانند از لای آنها عبور کند. کوره های آجر پزی سه نوع هستند. از آن جمله می توان به کوره تنوره ای هوفمان و تونلی اشاره نمود. قابل ذکر است که کوره های تونلی مدرن ترین کوره های آجر پزی می باشند که در آنها سرامیک های ممتاز و صنعتی نیز می پزند.

ویژگی های آجر

آجر خوب باید در برخورد با آجر دیگر صدای زنگ بدهد. صدای زنگ نشانه سلامت، توپری و مقاومت و کمی میزان جذب آب آن است. آجر خوب باید در آتش سوزی مقاومت کند و خمیری و آب نشود. رنگ آجر خوب باید یکنواخت باشد و همچنین باید یکنواخت و سطح آن بدون حفره باشد. سختی آجر باید به اندازه ای باشد که با ناخن خط نیفتد.

استاندارد آجر در ایران

بنابر آخرین استاندارد ایران به تاریخ ۷ خرداد ۱۳۵۷ در مورد آجرهای رسی، آجر ها به دو گروه دستی و ماشینی تقسیم بندی می شوند. آجرهای دستی خود به دو نوع فشاری و قزاقی سفید و آجر ماشینی نیز به توپر و سوراخ دار گروه بندی شده اند. میزان جذب آب مطابق استاندارد ایران در آجر های دستی حداکثر ۲۰% و در آجر های ماشینی ۱۶% و حداقل برای هر دو نوع آجر ۸% تعیین شده است.

انواع آجر غیر رسمی و اشکال آن

آجر جوش، آجر خاص در صنعت سفال پزی است که در کشورهای صنعتی دارای اهمیت ویژه ای است. از این آجر برای نماسازی ساختمان ها، فرش کف پیاده روها ، پوشش بدنه و کف آبروها و مجراهای فاضلاب و تونل ها و ساختن دودکش ها، فرش کف کارخانه ها، انبارهای کشاورزی و سالن های دامداری پرورش طیور، استخرهای صنعتی و جز اینها استفاده می شود.

انواع خاص آجرهای تولیدی در کشورهای اروپایی

آجرهایی در کشورهای صنعتی اروپا تولید می‌شوند که هنوز تولید آن در ایران مرسوم نشده است از آن جمله بلوک‌های تو خالی آتش‌بند برای نصب دور ستون‌ها به منظور جلوگیری از نفوذ آتش قطعات ویژه به شکل منحنی‌های کوژ و کاس هستند که هنوز در ایران تولید نمی‌شوند.

.