تفاوت خشت و آجر

آجر و خشت هر دو جزء مصالح ساختمانی هستند که در ساخت خانه ها به کار برده می شوند و امروزه در روستاها و بناها نیز مشاهده می شود که از خشت ساخته شده اند. آجر نیز همان طور که می دانیم بسیار در معماری و ساخت و ساز کاربرد دارد. شاید در بیشتر مواقع نام آجر و خشت با هم به گوشتان خورده باشد اما قابل ذکر است که این دو مصالح کاملا در مقوله ای جدا از هم ساخته می شوند و تفاوت خشت و آجر باعث می شود که استحکام یکی از دیگری بیشتر شود. برای این که بدانیم استحکام آجر بیشتر است یا خشت ابتدا باید اطلاعاتی در مورد هر کدام داشته باشیم که در این مقاله به بررسی آنها می پردازیم.

خشت چیست؟

خشت از دسته مصالح ساختمانی می باشد که دراشکال و ابعاد مختلف تولید می شود. برای تولید خشت، گل را در قالب ریخته و فشار می دهند و سپس در مقابل آفتاب خشک می کنند و به همین راحتی خشت را تولید می کنند. این نوع از مصالح از نظر اقتصادی بسیار مقرون به صرفه می باشند. البته در تولید خشت این امکان وجود دارد که ترکیبات و مواد اولیه متفاوت باشد و خشت تشکیل شده از خاک رس یا آب باشد و یا از ترکیب خاک رس مرغوب با کاه و خرده سنگ و یا رس معدنی نرم شده با شکر سنگ و آب و … تولید گردد.

به طور کلی خشت ها از مزایا و معایبی بر خوردار می باشند که از جمله ی مزایای آن می توان به دلیل قطور بودن دیواره های آن به عایق بودن آن ها اشاره کرد در نتیجه عایق های حرارتی و برودتی مناسبی می باشند. در مناطق خشک و عاری از رطوبت می توان از بناهای خشتی برای مدت طولانی استفاده نمود. اما باید گفت که خشت ها در مناطق مرطوب بدون اندود و روکش قابل کاربرد نمی باشند. زیرا همانطور که می دانیم خشت از گل تهیه می شود و رطوبت تاثیر منفی بر روی آن می گذارد و باعث فرسودگی بناها و یا ترک برداشتن آنها می شود.

انواع روش های ساخت خشت

یکی از موارد تفاوت خشت و آجر در نحوه ساخت آنها می باشد. خشت به روش های گوناگون ساخته و تهیه می شود که به آنها در ادامه اشاره می کنیم:

1. خشت خوب از تنگ بستن خاک رس همگن با آب و پس از ورز دادن در ابعاد معمول قالب زده می‌شود.
2. خاک رس معدنی نرم شده با شکر سنگ و آب مخلوط شده و خشت تهیه می‌شود.
3. خاک رس مرغوب با کاه و خرده سنگ تهیه می‌شود. وجود کاه باعث اتصال دانه‌ های خاک به یکدیگر شده و خرده سنگ مقاومت خشت را زیاد می‌کند تا خشت در زیر بار های فشاری بنا تاب فشاری بیشتر را تحمل کند.
4. چنانچه خاک های آوار مرغوب از ساختمان های تخریب شده به دست بیاید، می‌توان از آنهایی که دارای درشت دانه و ریز دانه‌ های سنگی می باشند، خشت مقاومی را به دست آورد.
5. در مواردی می توانند به مخلوط خاک رس موی بز اضافه کرده و خشتی مقاوم را به دست آورند که ترک پذیری آن بسیار کم بوده و در مواردی از بین می‌رود.
6. خاک رس معدنی نرم با پشم شتر که به صورت تار و پود درهم آمیخته شده به نسبت معلوم مخلوط شده و خشت تهیه می شود.
7. در مواردی پوست برنج شلتوک با خاک رس را مخلوط کرده و اتصال خوبی در خشت به وجود می آید و ترک پذیری خشت را کاهش می دهد.
8. خاک رس را می توانند با الیاف درخت خرما در اندازه لازم مخلوط کنند و خشت مقاومی را تهیه کنند. به این خشت اصطلاحاً ساز و دار گفته می‌شود.
9. در مواردی از خرد کردن کلوش ساقه‌ های برنج و مخلوط کردن آن با خاک، خشت مقاوم و با پیوند ملات از خشت به وجود می آید.
   

آجر چیست؟

آجر از جمله ی مصالح ساختمانی می باشد که مانند خشت تولید می شوند اما تفاوت خشت و آجر در این است که آجر ها در داخل کوره ها پخته و در نهایت خشک می شوند. آجر ها از ترکیبات خاک رس و آب تولید می شوند ولی به مرور زمان و با گسترش علم ساختمان آجر در انواع مختلفی تولید می شوند که از جمله آنها عبارتند از آجر سفال، آجر نسوز و آجر نما و … .

تفاوت خشت و آجر در استحکام

یکی از مهمترین تفاوت خشت و آجر در استحکام آنها می باشد. مصالح آجری به دلیل پخته شدن در کوره نسبت به خشت از استحکام بالایی برخوردارند و از این رو برای ساختمان های تا حدود ۴ طبقه فقط جایز هستند و برای ساختمان های بلندتر استفاده نمی شوند. در ساختمان هایی که با آجر ساخته می شوند، برای بالا بردن مقاومت در برابر نیرو های جانبی همچون زلزله و … می توان با زیر سازی های محکم و خوب و استفاده از شناژهای روی کرسی چینی و زیر سقف ها بهره برد. بنابراین آجرها در صورتی که با روش درست و با رعایت اصول کاربردی در ساختمان سازی ها به کار برده شوند می توان تا حدودی استحکام آنها را در برابر زلزله برقرار کرد.

ولی مصالح ساختمانی ای که مانند خشت در برابر آفتاب خشک می شوند، با وجود این که بسیار تمیز و منظم و به صورت یکدست درست می شوند اما از مقاومت کمتری نسبت به آجر ها برخوردارند. خشت ها در گذشته های بسیار دور مورد استفاده قرار می گرفتند و امروزه در شهرها کاربردی ندارند و اگر هم از آن ها استفاده شود در روستاهای بسیار دور دست  که فاقد امکانات زیاد و مصالح ساختمانی دیگر می باشند به کار برده می شوند. ساختمان هایی که با خشت تولید می شوند نباید بیشتر از یک طبقه باشند زیرا در برابر زلزله مقاومت بالایی ندارند. از این رو در مناطق زلزله خیز کشور و مناطقی که آب و هوای مرطوب دارند استفاده از خشت ها جایز نمی باشد.

تفاوت خشت و آجر در ساختمان

از تفاوت خشت و آجر در صنعت ساختمان سازی می توان به تعداد طبقات مجاز برای ساخت ساختمان ها و مکان ساخت بناها و ساختمان ها اشاره کرد.

ساختمان های آجری

در ساختمان هایی که در حدود ۴ طبقه می باشند می توان از آجر در ساخت این ساختمان ها استفاده کرد. اسکلت اصلی ساختمان های آجری از آجر می باشد و به منظور ساخت سقف در ایران ساختمان سازه ها و معماران اغلب از پروفیل های آجری به شکل طاق ضربی استفاده می کنند. روش دیگر این است که از سقف تیرچه و بلوک استفاده می کنند.

در ساختمان های آجری به منظور مقاومت در برابر نیرو های جانبی مثل زلزله باید از شناژ های روی کرسی چینی و زیر سقف ها استفاده نمود. در ساختمان های آجری اغلب دیوار های حمال یا حمل کننده در طبقات مختلف می توانند روی هم قرار گیرند و معمولا پارتیشن ها در واقع همین دیوار های حمل کننده یا حمال می باشند. باید دقت کرد که حداقل عرض این دیوار های حمل کننده کمتر از ۳۵ سانتی متر نمی تواند باشد.

ساختمان های خشتی

ساختمان های خشتی به دلیل اینکه قیمت زمین در شهر ها گران است کمتر ساخته می شود. این نوع ساختمان ها بیشتر در روستاهای دور دست که مردم به سختی به مصالح ساختمانی دسترسی دارند استفاده می شوند. اسکلت اصلی ساختمان های خشتی یا گلی، خشت خام و گل می باشد و بیشتر از یک طبقه نمی توانند ساخته شوند.

این ساختمان ها در برابر نیرو هایی از جمله زلزله اصلا مقاومت بالایی ندارند و تضمین نمی شوند. باید توجه داشت که از ساختن ساختمان های خشتی یا گلی در شهر ها و مکان های زلزله خیز باید اکیدا خودداری نمود. به طور کلی ایران کشوری زلزله خیز می باشد و ساخت این گونه ساختمان ها عواقب بدی را می تواند برای ساکنان آن در پی داشته باشد. همان طور که مشاهده می کنید تفاوت خشت و آجر باعث شده که میزان کارایی آجر ها از خشت ها در صنعت ساخت و ساز بیشتر باشد.