آجر، همواره مورد توجه طراحان نمای ساختمان بوده است. البته به مرور زمان، نماسازی با این متریال همگام با پیشرفت تکنولوژی قدم برداشته و امکانات جدیدی برای نماسازی به این شیوه، فراهم شده است. آجر از گذشته تاکنون جزو جذاب‌ترین و پرکاربردترین مصالح در ساختمان‌سازی و ساخت نمای ساختمان‌ها بوده است. در گذشته آجر جزو اصلی‌ترین مصالح برای ساختمان سازی بکار می‌رفت، اما امروزه برای جذاب‌تر کردن نمای ساختمان‌ها و ایجاد بافت نوستالژیک از آن بهره می‌برند. در این مطلب با رفتارهای آجر، علت و چگونه پدید آمدن آن و رفع شوره اطلاعاتی را پیدا می کنیم
دو روش کلی برای نصب نمای آجری وجود دارد:
۱.سیستم تر
این روش، در گذشته بیشتر رایج بود و با ملات، آجرها بر روی نما چسبانده می‌شدند.
۲.سیستم خشک
این سیستم، برای نماهای آجری حالت مطلوب‌تری است. در این روش، برای اتصال آجرها دیگر ملاتی به‌کار نمی‌رود؛ بلکه تجهیزات جدیدی در بازار ارائه شده است که با استفاده از ریل‌های فلزی، آجرها را کنار هم قرار می‌دهند.
مزایای نمای آجری
- نسوز بودن آجرهای جدید
- عایق حرارتی و برودتی
- مقاوم در برابر تغییر رنگ
- تنوع در رنگ‌بندی
- سرعت بالای کار در سیستم خشک
معایب نمای آجری
برای داشتن نمای آجری زیبا، نیاز به تعداد بی‌شماری آجر است که این تعداد، باعث بالا رفتن وزن ساختمان و در نتیجه، کم شدن مقاومت ساختمان در برابر زلزله می‌شود.
به مرور زمان به دلیل عوامل جوی، امکان دارد سطح نما دچار لکه، شوره و نم‌خوردگی شود.
شوره آجر از لحاظ ساختار شیمیایی به چهار دسته تقسیم می‌شود:
- سفیدک کربناتی
- سفیدک سولفاتی
- سفیدک کلروری
- سفیدک نیتراتی
| 🔔 حتما بخوانید: بیماری های آجر |
علت شوره آجر
برای از بین بردن شوره آجر باید ریشه و عامل اصلی بروز شوره را پیدا کنیم. اگر بدون توجه به این موضوع سفیدک‌های آجر را از بین ببریم، مدت زیادی نخواهد گذشت تا دوباره آنها را بر روی آجر مشاهده کنیم. شرایط اصلی شکل‌گیری شوره در نماهای آجری عبارت است از:
وجود نمک‌های محلول در آب
این نمک‌ها ممکن است در خود آجر، ملات، دوغاب، خاک رس مجاور و یا مواد مستحکم کننده پشتی آجر موجود باشد.
وجود رطوبت برای جابجایی نمک‌های محلول
آب باعث حل شدن نمک‌ها و جابه جایی آنها دخل ساختار آجر می‌شود.
جابجایی نمک‌ها درون یک ساختار متخلخل
ساختار حفره‌ای دیوارهای آجری باعث انتقال محلول نمک به سطح آن می‌شود.
هر یک از این سه عامل به تنهایی نمی‌تواند باعث بروز شوره آجر شود بلکه هر سه مورد اگر باهم اتقاق بیفتد شوره بر روی آجر نمایان می‌شود. برای برطرف کردن شوره‌زنی دیوارهای آجری باید منبع اصلی ایجاد شوره‌زنی را پیدا کنیم تا از طریق کنترل منابع مواد به کاهش احتمال بروز شوره کمک کنیم.
ریشه‌یابی شوره آجر در ساختمان
- پیش از اقدام به زدودن سفیدک آجر از سطح نما ابتدا باید ریشه آن را بیابید. به عبارت دیگر، زدودن شوره به خودی خود درمان این مشکل نیست. تا زمانی که معضل نفوذ رطوبت و جابجایی نمک‌ها در دیوار آجری حل نشود، فرآیند شوره‌زدگی دوباره تکرار خواهد شد. پس به نکات زیر برای پیدا کردن سرچشمه شوره‌زدگی در نماهای آجری توجه داشته باشید.
- عمر ساختمان را تخمین بزنید. اگر عمر ساختمان کمتر از یک سال است، منشاء شوره آجر احتمالا به فرآیند ساخت (مواد سازنده آجر، نگهداری مصالح بنایی، آب مصرفی و…) برمی‌گردد. اگر عمر ساختمان بیشتر از یک سال است، بهتر است به دنبال راه‌های محتمل برای نشت آب بگردید. زیرا در این حالت، سفیدک آجر معمولا ناشی از نفوذ آب در اجزای ساختمانی از یک منبع جدید است.
- محل بروز شوره آجر را بررسی کنید. با بررسی محل بروز این پدیده می‌توانید علت نشت آب را پیدا کنید و به چگونگی نفوذ رطوبت در دیوار آجری پی ببرید. در این باره، کاربری، نحوه و زمان استفاده از ساختمان را نیز مد نظر قرار دهید.
- وضعیت آجرها را بررسی کنید. شوره آجر می‌تواند ناشی از ترک‌خوردگی و ضعف ساختاری آجر باشد. با ارزیابی وضعیت آجرکاری و کیفیت بناکاری می‌توان علت نفوذ رطوبت را پیش‌بینی نمود.
- کیفیت ساخت را بررسی نمایید. با ارزیابی مقاطع دیوار و دیتیل‌های ساختمانی (جزییات اجرایی) می‌توانید به راه‌های احتمالی نفوذ رطوبت و نمک‌ها پی ببرید. جزییات فلاشینگ و محل اتصال دیوارها و بام را بازبینی کنید. بدین ترتیب می‌توانید شدت شوره‌زدگی و اقدامات احتمالی برای مقابله با آن را برآورد نمایید.
- همه راه‌های احتمالی نفوذ آب را بررسی کنید. برای رفع شوره آجر ابتدا باید به راهکاری برای جلوگیری از نفوذ آب در ساختمان بیندیشید. راه‌های احتمالی نفوذ آب عمدتا عبارتند از: میعان بخار آب در دیوار، ترکیدگی لوله‌های آب، آسیب‌دیدگی عایق رطوبتی، و…
روش‌های رفع شوره آجر
۱.آبپاشی با فشار (واترجت)
اگر منشاء شوره آجر وجود نمک‌های محلول در آب باشد، شستشوی نمای آجری با جریان پرفشار آب این لکه‌های سپید را پاک خواهد کرد. نمای آجری پس از نماشویی با واترجت باید به خوبی خشک گردد. چون در غیر این صورت، آب باقی مانده بر روی سطح می‌تواند باعث جابجایی نمک‌ها و بروز دوباره شوره‌زدگی شود.
| 🔔 حتما بخوانید: تیشه داری آجر |
۲.برس‌زنی خشک
ساده‌ترین روش برای زدودن شوره ناشی از نمک‌های محلول در آب برس‌زنی نمای آجری است. شوره آجر را می‌توان با سایش سطح به وسیله یک برس سیمی از روی نما پاک کرد.
۳.ماسه‌پاشی خشک (سندبلاست)
با سایش نمای آجری از طریق ماسه‌پاشی می‌توان نمک‌های رسوب کرده بر روی سطح را پاک نمود. اما توجه داشته باشید که این کار با افزایش خلل و فرج سطح آجر و ملات بندکشی جذب آب آنها را بالا می‌برد. پس بهتر است پس از سندبلاست، یک یا چند لایه رزین ضدآب نانو بر روی سطح نما اجرا شود.
۴.شستشو با اسید
استفاده از محلول رقیق سرکه (اسید استیک + آب گرم) راهکاری ساده برای زدودن شوره آجر است. سرکه نسبت به مواد شیمیایی صنعتی ضرر کمتری داشته و معمولا در خانه‌ها در دسترس است. محلول اسید کلریدریک (جوهر نمک) و آب با نسبت ۱ به ۱۲ و محلول اسید فسفریک و آب با نسبت ۱ به ۹ نیز برای رفع شوره آجر بکار می‌روند. برای انتخاب اسید مناسب ابتدا باید نوع سفیدک آجر را مشخص نمایید. برخی نمک‌ها می‌توانند با اسیدها وارد واکنش شده و فرآیند شوره‌زدگی را تشدید یا تکرار نمایند. برای مثال، اسید کلریدریک ماده مناسبی برای رفع سفیدک کربناتی نیست. زیرا نمک‌های کربناتی با آن واکنش داده و دوباره به صورت شوره روی نمای آجری رسوب می‌کنند. نکته آخر اینکه پس از شستشو با اسید می‌بایست سطح نما را آب تمیز بشویید.
| 🔔 حتما بخوانید: سقف های آجری و انواع آن |
زدودن شوره آجر از سطح نما درمان قطعی این مشکل نیست. شوره‌زدگی ابتدا باید توسط افراد متخصص ریشه‌یابی شود. تا زمانی که تمهیدی برای نشت رطوبت و جابجایی نمک‌ها نیابید، این پدیده تکرار خواهد شد.
سخن پایانی
راهکارهای برطرف کردن شوره آجر می‌بایست در فصول گرم سال و زمانی که احتمال بارندگی کم است، اجرا شوند. تشخیص نوع و علت بروز سفیدک آجر و تمهیدات ترمیمی بعدی مستلزم بهره‌گیری از دانش و مهارت تخصصی است.