سقف طاق ضربی

سقف طاق ضربی یکی از  قدیمی ترین و سنتی ترین نوع سقف های رایج اجرا شده در ایران می باشد. یکی از دلایل اینکه باید این سقف را بشناسیم این است که سقف طاق ضربی بر خلاف معایب زیادی که دارد، اما امروزه هم چنان از این نوع سیستم سقف استفاده میشود. در این مقاله با ما همراه باشید تا شما را با سیستم سقف طاق ضربی بیشتر آشنا کنیم.

سیستم طاق ضربی:

سیستم این سقف به این صورت می باشد که:

1. برای اجرای آن بین دو تیر موازی که اصطلاحاً به آن پل گفته می‌شود، تیرهای فرعی را به موازات هم‌ و عمود بر پل‌ها نصب می کنند.
2. برای اجرای سقف های طاق ضربی از آجر فشاری و ملات گچ و خاک استفاده می کنند.
3. در طاق ضربی اجر فشاری را با ضربه دست و با فشار کمی به همراه ملات گچ و خاک به صورت قوسی کار می‌گذارند.
4. علت اینکه سقف ها را قوسی اجرا می کنند این است که این نوع سقف‌ها انتقال بار وارده از سقف به تیرهای فرعی را به همراه دارند.
5. سقف طاق ضربی بار وارده به خودش را به صورت یک طرفه منتقل می‌کند.
6. در سیستم سقف طاق ضربی ایده قوسی چیدن آجر‌ها به نظر خوب است ولی این سقف بسیار سنگین می باشد چون باید قوس ها را با پوکه پر نمود. در تصویر زیر عکس سقف طاق ضربی را مشاهده می کنید.
   

اجرای سقف طاق ضربی

اجرای سقف طاق ضربی در ۳ مرحله به شرح زیر صورت می گیرد:

‌۱. آماده کردن تیرآهن‌  ها

تیر آهن هایی که مصرف می شوند باید کاملاً سالم، بدون هیچ گونه پوسیدگی‌ و ترک خوردگی باشند. در این مرحله نباید تیر آهن‌ها را در فضای باز به مدت طولانی و به مقدار خیلی زیاد انبار کرد.

‌۲. تیر ریزی

سر تیر آهن ها را نباید به طور مستقیم بر روی دیوار های آجری قرار داد. لذا باید از یک زیر سری بتنی در سراسر دیوار، در ترازی که تیر آهن‌ها قرار می‌گیرد را  به صورت یک کلاف بتنی سر تا سری استفاده کرد. در صورتی که سر تیر آهن‌ها را به صورت مستقیم بر روی دیوار قرار دهیم، به دلیل این که عرض بال تیر آهن نسبتاً کم است، فشارهایی که وارد میشوند در این صورت بر یک نقطه وارد می‌شوند که در نتیجه امکان شکستن و خرد شدن آجر زیر تیر آهن وجود دارد.

استفاده از کلاف افقی زیر سقف موجب می شود که بار ز‌یر سقف به صورت یکنواخت به دیوار انتقال پیدا کند. اغلب فاصله  تیر آهن‌های سقف طاق ضربی را بین ۹۰ تا ۱۱۰ سانتیمتر در نظر می گیرند. تیر آهن‌ها را به صفحات فولادی که قبل تر در کلاف افقی تعبیه شده‌اند، جوش می‌دهند. صفحات یاد شده توسط آرماتورهای فلزی در بتن محکم شده‌اند. برای پاتاق یا دهانه طاق ضربی نیز باید یک تکیه گاه مناسب را در نظر گرفت که حداکثر دهانه مجاز در این سیستم  معمولا ۵ متر می باشد.

۳.‌ نصب میل مهار

در سقف‌های طاق ضربی یکی از ساده‌ترین روش ها برای جلوگیری از نزدیک و دور شدن تیرها در طول دهانه، می تواند استفاده از میل ‌مهارهای سقفی باشد. این میل ‌مهارها را معمولا توسط تسمه‌ها و آرماتورهایی با حداقل قطر۱۰ میلیمتری به صورت ضربدری، اجرا می کنند. برای حداکثر ۲۵ متر مربع از یک عدد ضربدر استفاده می‌شود و به این وسیله تیرآهن‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند.

مزایای سقف طاق ضربی

از مزایای طاق ضربی که می توان به عنوان دلایلی که در گذشته استفاده از آن زیاد بود اشاره کرد به شرح زیر می باشد:

• سرعت اجرای بالا
• در دسترس بودن مصالح
• عدم نیاز به تخصص اجرای بالا

معایب سقف طاق ضربی

از معایب سقف های طاق ضربی می توان به موارد زیر اشاره کرد:  

1. یکپارچه نبودن
2. از انسجام کافی برخوردار نمی باشد.
3. احتمال خوردگی آهن در تماس با سیلیکات گچ وجود دارد.
4. لرزش در اثر محرکات محیطی و ایجاد ظاهر نامناسب در سقف
5. بسیار سنگین می باشد.
6. عدم صلبیت دیافراگم سقف و تخریب در هنگام زلزله به شکل آوار
7. امکان رد شدن تاسیسات مثل لوله از روی سقف امکان پذیر نمی باشد، مگر با افزایش ضخامت سقف که این عامل نیز  باعث سنگینی می‌شود.

ملات مناسب برای سقف طاق ضربی

در این سیستم به علت نیاز به جذب سریع اغلب ملات گچ و خاک به کار می‌رود. میزان ترکیب ملات به میزان جذب گچ و جنس خاک وابسته است. معمولا گچ و خاک در حالت خشک به نسبت یک به یک با همدیگر ترکیب می‌شوند. به علت جذب مناسب، ملات را به میزان کم و هر دفعه به مقدار مصرف درست می‌کنند. باید دقت کرد که در نواحی ای که از رطوبت بالایی برخوردار می باشند، به کار بردن ملات گچ و خاک را چندان توصیه نمی‌کنیم. ولی اگر بخواهید حد فاصل میان آهن‌ ها را با قوس آجری پوشش دهید می توانید به این طریق این کار را انجام دهید:

سطح سقف و زیر تیر آهن‌ها را پیکر بندی کرده و توسط ملاط ماسه سیمان درجه یک، طاق چینی مورد نیاز را روی قالب فراهم نمایید. سپس توسط ملات ماسه و سیمان ریز طاق زنی صورت می‌گیرد و قالب تا هنگامی که جذب ملات ماسه سیمان به‌خوبی انجام شود باز نمی‌شود. چون معمولاً قالب‌ها به شکل تخت و منظم پیاده سازی می‌شود، در این روش نیازی به اندود آستر زیر طاق نمی باشد و یا با ضخامت کم آن را اجرا می‌نمایند.

سقف طاق ضربی کر‌میت

وجود اشکالات عمده در عملکرد سقف‌های ضربی با تیر آهن باعث شد در سال ۱۳۶۵ با ارائه طرحی بهینه، سقف ضربی کرمیت را ارائه دهند. در این سیستم، وجود بتن روی سقف می‌تواند یک دیافراگم مناسب بین ستون‌ها ایجاد کند.

همچنین به علت باز بودن جان تیرچه‌ها، مقدار زیادی در مصرف فولاد صرفه جویی می‌شود. از این سیستم در انبوه سازی استفاده می کنند. امّا امروزه سقف طاق ضربی کرمیت در پروژه‌های کوچک یا دور افتاده، هنوز استفاده می شود.

نکات قابل توجه در هنگام اجرای سقف طاق ضربی

1. استفاده از آجر جوش یا خام سبب ریزش این سقف می شود.
2. پس از اتمام کار دوغابی از گچ روی طاق ریخته تا کلیه منافذ آن بسته شود و به صورت جسمی توپر و یکپارچه در آید و منجر به افزایش انسجام آن گردد.
   
3. در فصل بارندگی باید از اجرای این سیستم سقف خودداری شود و به این دلیل اگر قبل از اجرای پوشش‌ های عایق، روی سقف باران بیاید گچ موجود در طاق فاسد شده و در نهایت سقف فرو می ریزد.
   
4. در اجرای این سقف ها زنجاب نمودن آجر جز ضروریات می باشد، امّا باید دقت شود آجر مورد استفاده در طاق را نباید کاملاً زنجاب کرد. بایستی در هنگام استفاده در آب زده شود و بلافاصله در محل مناسب نصب شود.
5. طبق آیین نامه ۲۸۰۰ ایران باید تیر آهن‌ ها بوسیله میلگرد یا تسمهٔ فولادی به صورت ضربدری به یکدیگر بسته شوند، به این صورت که اولاً طول مستطیل ضربدری شده بیش از ۱٫۵ برابر عرض آن نباشد و ثانیاً مساحت تحت پوشش هر ضربدری از ۲۵متر مربع تجاوز نکند.
6. در این نوع سقف ها در حد امکان باید تمام دهانه ها به صورت یک جا و به طور مساوی اجرا گردند.
7. خیز سقف طاق ضربی باید در حدود ۲ سانتی‌متر باشد، اگر بیشتر از این مقدار باشد برای آن که زیر سقف باید صاف و مسطح باشد باید ملات زیادی را استفاده کرد و در نتیجه طاق سنگین شده فرو می‌ریزد و اگر کمتر از این مقدار باشد مولفه‌های عمودی را خنثی نمی‌کند و دوباره باعث فرو ریختن طاق می شود.