آجر قزاقی چیست؟

آجر قزاقی جزء کهن ترین آجرهای سنتی ایران میباشد. در زمان ورود قزاق ها به ایران، قزاق ها سربازخانه هایشان را با نوعی آجر با ابعاد ۵*۱۰*۲۰ می ساختند و بعد از آن این آجرها به آجر قزاقی معروف شدند.  تاریخچه این آجرها به دوره ساسانیان بر می گردد که با توجه به شواهد عینی از آن‌ها در بنا‌های عظیمی چون : طاق کسری، پل های دختر، گنبد کاووس، مسجد جامع اصفهان و یزد استفاده گردیده است.

آجر قزاقی به شیوه ی دستی و همان کوره های سنتی تولید می شود ولی مقاومت و استحکام بالایی در برابر شکنندگی و هوازدگی دارد. این نوع آجر در ابعاد مختلف برای دیوار چینی، نما و کف فرش تولید و به بازار عرضه می شود که از انواع  مختلف آن می توان به سایز های اصلی آجر کامل، پلاک و نیمه و ابعاد ۲.۵*۲۰*۷ سانتی متر، ۲.۵*۲۰*۵ سانتی متر، ۵*۲۰*۱۰ سانتی متر و کف فرش (ختایی) ۵*۲۵*۲۵ سانتی متر، ۵*۲۰*۲۰ سانتی متر و غیره اشاره کرد.

طریقه تولید آجر قزاقی

این نوع آجر به صورت سنتی و دستی تولید میشود به این صورت که، ابتدا خاک مورد نیاز که بیشتر هم خاک رس سرند شده میباشد تهیه شده و بعد از آن از خاک گل تولید میشود و درون قالب های چوبی قرار میگیرد و پس از خشک شدن خشت های قزاقی در کوره قرار گرفته و پخته میشوند. در واقع مدت زمان پخت آجر رنگ آجر را مشخص می کند.

خشک کردن خشت ها

خشک کردن خشت یکی از مراحل مهم ساخت آجر است، چرا که موجب کاهش هزینه های سوخت های مصرفی گشته و نیز از آسیب های حاصل از تغییر شکل زیاد در خشت و ایجاد ترک در آن جلوگیری مینماید. هم چنین رطوبت اولیه زیاد خشت های خام و نیز سوخت های ناقص که موجب دوده گرفتن کوره میشوند را از بین میبرد. خشک کردن خشت موجب انقباض آن میشود ولی این انقباض دارای حد معینی بوده و میزان جمع شدگی خشت خشک شده در حدود ده درصد در هر بعد آن است. اصولی در مورد خشک کردن خشت ها وجود دارد که بدین صورت است:

درجه حرارت کوره خشک کن از ۴۰ تا ۲۰۰ درجه سانتی گراد و زمان خشک کردن از ۲۴ تا ۴۸ ساعت متغیر است که بستگی به نوع رس دارد. حرارت لازم به طور معمول به کمک گرمای تلف شده از کوره های اصلی فراهم میشود. در کلیه مراحل، حرارت و رطوبت به طور کامل تنظیم میگردند تا از انقباض سریع که موجب به وجود آمدن ترک های زیاد میشود اجتناب گردد. در مناطق گرم و خشک از گرمای هوا به منظور خشک نمودن خشت استفاده میکنند. در این روش نحوه چیدن خشت ها از اهمیت فراوان برخوردار است. به ترتیبی که جریان هوا یک جانبه نباشد چون باعث ایجاد انحناء و تغییر شکل آجر در اثر خشک شدن یک جانبه میشود.

پختن آجر

در مرحله پخت، خشت را به اندازه ای گرما میدهند که آب شیمیایی خاک رس تبخیر شود. میزان استاندارد درجه پخت آجر ۸۰۰ الی ۹۰۰ درجه سانتی گراد و مدت زمان پخت آن، با توجه به نحوه حرارت دیدن خشت ها در کوره های مختلف متفاوت است. (از یک تا هفت روز) در آجر هایی که دمای پخت لعاب کمتر از دمای پخت آجر است، عمل لعاب دادن پس از پخت آجر صورت میگیرد.

در هنگام پخت آجر (هیدروسیلیکات آلومینیوم و سیلیکات آلومینیوم) و دانه های خاک به یکدیگر چسبیده تا خشت پخته و دارای تاب زیاد و به پایداری کافی در مقابل اثر های جوی و مکانیکی دست یابد. پس از خشک شدن خشت آن را در کوره می چینند جوری که به یکدیگر نچسبند تا هوا، شعله و گاز از لای آجر ها بگذرند.

مزایای اجر قزاقی

 آجر های قزاقی مانع از ورود هوای بیرون ساختمان به داخل در سرمای زمستان یا گرمای تابستان می باشند و در نتیجه باعث یکسان ماندن دمای داخلی ساختمان می شوند و همینطور به علت دارا بودن خلل و فرج درون آجرها برای جلوگیری از یخ زدگی و گرمازدگی که باعث ترکیدگی در آجرها می شود، ماندگاری طولانی تری دارد. شوره زدگی یا سولفاته شدن نما در اثر استفاده از آب حاوی سولفات های محلول در آب مصرفی برای ساخت ملات های سیمانی و گچی … و نیز بتن مصرفی در دیوارهای زیرین می باشد.

این نوع از اجر به دلیل جذب ملات بالایی که دارد از سقوط و یا سست شدن بر روی نما جلوگیری می کند. از نشانه های آجر با کیفیت صدای زنگی است که به هنگام برخورد کردن دو آجر با هم می آید، که در آجر هایی که خوب پخته شده اند ما میتوانیم این مورد را مشاهده کنیم. رنگ طبیعی داشتن از نشانه های دیگر آجر مرغوب و باکیفیت است. دربرخی از موارد مشاهده میکنید که رنگ آجر بعد از مدتی میرود و رنگش کم رنگ میشود که نشان دهنده این است، که آجر استفاده شده بی کیفیت است.

خانه‌هایی که دارای آجر قزاقی هستند، ارزش بالای فروش مجدد دارند. خانه های آجری حداقل ۶% بیش از خانه های دیگر ارزش گذاری می شود.آجر قیمت مناسبی برای بیمه کردن دارد. خانه‌هایی که در ساخت آن‌ها از آجر قزاقی استفاده شده است نرخ بیمه ی پایین تری را نسبت به بقیه مصالح پرداخت میکنند و همینطور این آجر میتواند بدون نیاز به پاک کردن یا تمیز کردن نگهداری شود.

کاربرد های آجر قزاقی

در چند سال اخیر این نوع آجر توسط شیوه های نوین پخت و تهیه تولید شد که بر خلاف کیفیت مطلوبی که داشتند، مورد استقبال قرار نگرفتند و همچنان این آجر در نمونه آجرهای با فرم ظاهر و شکل خود پیشتاز است و در سراسر ایران و کشورهای همسایه طرفداران زیادی دارد. به دلیل طبیعی بودن مواد و مصالح به کار رفته و همچنین روند تولید دستی آن، طبیعی بودن آجر، سادگی و در عین حال بافت زیبایی که نسبت به دیگر آجرهای نما دارد، در صنعت ساختمان کاربردهای فراوانی از جمله نماسازی سنتی، کف سازی و نیز محوطه سازی انواع ساختمان ها از جمله رستوران ها و مکان های سنتی، نما ساختمان، فضای سنتی و کلاسیک دارد. این نوع آجر در نماهای خارجی انواع ساختمان و همچنین نماهای داخلی آنها استفاده میشود و در انواع طراحی ها به واسطه ی رنگ های طبیعی که دارند استفاده میگردند.

سایز آجر های قزاقی

استفاده از خشت در معماری ایرانی بسیار مرسوم بوده است. این آجرهایی که در ساختمان های سطح شهر دیده می شود، در قدیم به صورت خشت جلو آفتاب مستقیم خشک می شدند ولی به مرور زمان آجرها را در کوره می پختند تا مقاومت و استحکام آن بالا رود و از دوام بالایی برخوردار شود.

امروزه آجر قزاقی سنتی در طرح ها و اندازه های متنوعی برای ترمیم ساختمان ها و نمای ساختمان های تازه ساز مورد استفاده قرار می گیرد. آجر قزاقی به صورت توپر و به شکل مکعب مستعطیل تولید می شود که معمول ترین اندازه آجر قزاقی ۵/۵*۲۰ که در ضخامت های ۱۰ و ۵/۵ و ۳/۵ سانتیمتر وجود دارند و نوع دیگر آن آجر ختایی مربعی شکل در اندازه ۲۰*۲۰ با ضخامت ۴/۵ سانتیمتر وجود دارند که تولید می گردند. آجر قزاقی در سه سایز پلاک، نیمه، کامل تولید می شود. قیمت این مصالح نیز با توجه به سایز و رنگ آن‌ها متفاوت میباشد.

تنوع رنگ در آجر های قزاقی به چه صورت است؟

رایج ترین آجر دستی سنتی نوع قزاقی آن است که به شیوه آجرنمای قزاقی کاملا سنتی تولید می شود. این نوع آجر از گذشته تا کنون به یک روش تولید شده که امروزه در نمای ساختمان های مدرن به‌ کار برده می شود. این آجرهای سنتی در رنگ های خاکی، زرد، پوست پیازی، قرمز اخرائی، آتشی و حنائی ساخته می شود.

انواع آجر های قزاقی کدامند؟

در زمان قدیم شاید ابعاد آجر های قزاقی در حد کف فرش با ضخامت های محدوده بوده است، ولی هم اکنون هم از لحاظ ابعاد و رنگ و تنوع طرح، متنوع می باشد. از انواع متنوع آجر قزاقی میتوان به آجر قزاقی کف فرش، آجر قزاقی کامل، آجر قزاقی آل، آجر قزاقی طرح دار، آجر قزاقی دور ستون، آجر قزاقی پلاک اشاره کرد. از گذشته تا کنون این نوع آجر بیشتر با رنگ زرد شناسایی می شود و مشتریان در کنار تنوع رنگی این آجر، هم چنان خواستار رنگ زرد این آجر می باشند.

آجر قزاقی سفید و بهی

این نوع آجر در کوره های چاهی (استوانه ای) تهیه و برای نماسازی مورد استفاده قرار میگیرد. این آجر به علت بدنه و نبش های صاف و رنگ خاص آن که مایل به سفید و بهی است، یکی از مرغوب ترین نوع آجر می‌باشد.