انواع آجرچینی

پیش از اینکه از آجرچینی بگوئیم بایستی از طرز گرفتن آجر، طرز برداشتن و گذاشتن آجر و طرز حمل و نقل آن را مطلع شویم. برای جلوگیری از آسیب به دست نبایستی آجر را در دست محکم گرفت. در این مطلب سعی شده درباره انواع روش های چیدمان آجر و مشخصات آن ها اطلاعاتی را به صورت مختصر شرح دهیم.

امروزه معماران و ساختمان سازها از آجرها در بناها استفاده می کنند. آن ها برای القا و احیای آجر در ساختمان ها از طرح ها و الگوهای متفاوتی در آچرچینی بهره می برند. این طرح ها و الگوها می توانند به شکل منظم و نامنظم باشند و در دیوارچینی چیده شوند. آجرها در معماری باستانی ایران رواج بسیاری داشته است اما امروزه آجر از قالب مصالح سنتی به یک مصالح جدید و مهم ساختمان ها بدل شده اند. آجر نما می تواند مزیت های بسیاری چه در ظاهر و چه در کارکرد داشته باشد. آجر به طراح و معمار اجازه می دهد می‌دهد تا وزن پوسته‌ ی طرح هزاران هزار ایده‌ ی جدید و منحصر به فرد اجازه می دهد تا طرح ها و ایده های متنوعی را در نمای ساختمان چه داخلی و چه خارجی القاء کند. و ساختمان را از لحاظ بصری چشمگیر و منحصر به فرد نماید.

دیوار آجری

قبل از شروع ؛ فراموش نکنید که به هیچ عنوان با دست خیس آجر را برندارید زیرا باعث صدمه به آن می‌شود. طوری آجر را بردارید که در دستانتان سر نخورد. شما می‌توانید روش درست گرفتن آجر در دست را در تصویر زیر مشاهده نمایید.

دقت داشته باشید که کلیه آجرچینی ها باید دارای ارتباط باشد، یعنی هرکدام از آجرها توسط آجرهای رج بالا و پایین قفل شده و یکدیگر را پوشش داده و به یکدیگر متصل شوند. دیواری که با این روش بنا میشود، استحکام آن از دیواری که پیوند آجری ندارد بیشتر می‌باشد. دیوارهایی که فاقد پیوند یعنی بصورت بند روی بند می‌باشند، مثل یک ستون از پایین به بالا عمل می‌نماید، به این معنا که باری که باید به‌وسیله تمام دیوار تحمل شود، تنها به بخشی از دیوار وارد شده و باقیمانده دیوار معمولاً در تحمل بار نقشی نخواهد داشت. دیوارهایی که بصورت صحیح بنا می‌شوند، در آنها بار وارده به هر آجر، به آجرهای زیرین منتقل می‌شود، بنابراین فشاری که از همه جا وارد می‌شود تقسیم شده و به تمام سطح تقسیم می‌شود.

همانطور که در شکل زیر مشاهده می‌کنید فشار دیوارها با در نظر گرفتن ضخامت دیوار به شکل ذوزنقه می‌باشد به گونه‌ای که در محل انتقال بار از کمترین مقدار سطح فشار و در پای دیوار سطح فشار از بیشترین مقدار برخوردار خواهند بود.

آجر و اجزای آن

آجر،خشت خامی است که در کوره حرارت داده می شود تا مقاومت لازم را به دست آورد. تقریباا در تمامی ساختمان ها از آجر استفاده می شود. آجر امروزه، عموماً در دیوارچینی کاربرد دارد. در گذشته ،اکثر قسمت‌های ساختمان (شامل کف،سقف و دیوار) با آجر ساخته می شد، که با پیشرفت تکنولوژی ساختمان، کاربرد آن امروزه محدود شده است. تصاویر زیر استفاده از انواع آجر در بخش های مختلف ساختمان را، از زمان قدیم تاکنون نشان می دهد.

تصاویر زیر نیز انواع اجزای آجر را نشان می‌دهد.

پیوند در دیوارهای آجری (آجرچینی)

منظور از پیوند در دیوارهای آجری این است که درز بین آجرها (فاصله آجرها) در ارتفاع دیوار بصورت یک درمیان در یک راستا قرار گیرند. نوع آرایش های پیوندی برای دیوارهایی که بارهای سنگینی را تحمل می کنند، امری اساسی است که می تواند تا حد امکان از تخریب دیوار جلوگیری کند.

انواع دیوار از نظر ضخامت

دیوار ها از نظر ضخامت تقریبی، به ۴ دسته تقسیم می شوند که در شکل نشان داده شده است.

آجرچینی که به دیوار تبدیل می‌شود از حیطه قطر به دیوارهای ۳۰،۲۲،۱۰/۵ سانتی و یا حتی بیشتر تقسیم‌بندی می‌شوند. به دیوارهای ۵/۱۰ سانتیمتری دیوارهای جداکننده تقسیم می‌گویند که در مقابل فشار مقاومت لازم را ندارند و دیوارهای ۲۲ سانتی را دیوار نیمه باربر و دیوارهای ۳۰ سانتی و بیشتر را دیوارهای باربر نام گذاری نموده‌اند. جهت پیوند دیوارهای طویل و ادامه آن لاریز و لابند را مورد استفاده قرار می‌دهند.

آجرچینی راسته نما

آجرها در این نوع آجرچینی به شکل راسته نما روی هم قرار می‌گیرند. قطر دیوار ۱۱/۵ سانت است و به‌منظور اینکه بندهای عمودی روی‌هم نیایند و دیوار از پیوند محکمی برخوردار باشد، در ابتدا و انتهای کار، دو نیمه آجر به کار می‌بریم و اتصال مورد کاربرد در دیوارهای ۱۱/۵ سانتی تنها پیوند راسته نما محسوب می‌شود.

قطر دیوارهای راسته نما، ۱۱ سانت و غیرباربر و تنها به‌منظور جدا نمودن فضاها و یا به‌عنوان دیوار محافظ عایق کاری کاربرد دارد و اگر جنس آجر سفال سوراخ دار باشد، در امر نماسازی روی دیوارهایی که با آجر فشاری بنا شده است، یک دیوار ده سانتی به‌عنوان نما ساخته می‌شود که حمال و باربر نمی‌باشد.

آجرچینی کله نما

در این مورد تنها بخش سر آجرها پس از آجرکاری در نمای دیوار ظاهر می‌شود و هریک از آجرها به‌اندازه نصف سر نما با آجرهای تحتانی یا فوقانی خود پیوند دارد. در این روش آجرچینی پیوند مناسبی صورت می‌گیرد و از نظر پیاده سازی از دیگر روش‌های دیوارچینی ساده‌تر می‌باشد اما به دلیل نمای یکسان، در اکثر اوقات در دیوارهای درونی که پوشش دیگری بر روی آن انجام می‌شود استفاده می‌شود و قطر این آجرچینی ۲۲ سانت است. این دیوارچینی در تصاویر زیر نمایان است.

دیوارهای سرنما به هیچ عنوان جزئی از دیوارهای باربر محسوب نمی‌شوند و قطر این دیوارها ۲۲ سانتیمتر می‌باشد. این دیوارها را می‌توانیم بصورت کله و راسته هم بسازیم. به‌منظور منفک نمودن در فضای داخل از این نوع دیوارها استفاده می‌شود که در برخی شرایط که در آن فشار کم است کاربرد دارند و حد وسطی برای دیوارهای باربر و حامل به‌حساب می‌آیند.

کله و راسته

به منظور اتصال کله و راسته می‌توان از آجر کامل یا سه قد استفاده نمود که در آن رج‌های آجر به شکل کله و راسته پشت سرهم پیاده سازی می‌شوند. اگر قصد پیاده سازی ردیف بعدی را داریم به‌منظور قرار نگرفتن اتصال‌های عمودی روی یکدیگر، از آجر سه قد استفاده می‌شود. این اتصال‌ها و پیوندها در بیشتر موارد به‌منظور راحتی اجرا و ساختن پیوند به کار برده می‌شوند. اگر می‌خواهید کاربرد آجر سه قد را در دو سمت کار مشاهده نمایید تصویر زیر بسیار گویا می‌باشد.

دیوارهای کله و راسته دارای قطر ۲۲ و ۳۰ سانتیمتر می‌باشند. دیوارهای ۲۲ سانتی نیمه باربر می‌باشند و جهت منفک کردن فضاهای داخلی سازه از بیرون آن استفاده می‌شود. در برخی از موارد که فشار و بار کمتر است از این دیوارها هم می‌شود استفاده نمود. از دیوارهای ۳۰ سانتی باربر می‌توان در دیوارهای پیرامون ساختمان که بایستی فشار بیشتری را متحمل شوند استفاده می‌شود. برخی اوقات هم درون سازه در مکان‌هایی که روی دیوار فشار بیشتر است کاربرد دارد. تصویر اجرای دیوار ۳۰ سانتی در زیر آمده است.

آجر چینی یک رج کله یک رج راسته

در آجرچینی کله و راسته یکی درمیان یک رج کله و یک رج راسته به‌کاربرده می‌شود، به‌گونه‌ای که هر زه ملاط‌ها (بندهای عمودی) روبه روی هم واقع نشوند؛ بنابراین در صورتی که نبش کار را در یک رج کله و در رج بعدی آجرسه قد استفاده شود، هر زه ملاط‌ها روبه روی هم واقع نمی‌شوند. این آجرچینی در اکثر موارد در دیوارهای تک آجره ۲۱ سانتی متری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورتی که بخواهیم این کار را در دیوارهای بیشتر از ۲۱ سانتی متری انجام دهیم، باید این نکته را مدنظر قرار دهیم هر زه ملاط‌ها مقابل یکدیگر واقع نشوند و پیوند آجرها به‌طور درستی صورت گیرد. تصاویر زیر دیوار یک رج کله و یک رج راسته بالابند و دو سر بسته را می‌توانید نشان می‌دهد.

این دیوارها ۲۲ سانتی می‌باشند و در اکثر مواقع در دیوارهای تک آجره نیمه باربر به کار می‌روند. این دیوارها در دیوارهای بیش از ۲۱ سانت نقش باربر را دارا می‌باشد که موجب اتصال صحیح آجرها می‌شود.

آجرچینی مشبک جناغی

آجرچینی مشبک جناغی از یک سری طرح آجری تشکیل شده است که با هم زاویه ۹۰ درجه و با صفحه‌ی افقی زاویه ۴۵ درجه ایجاد می‌کنند، هنگامی که قاب‌ها با اتصال جناغی پشت سرهم ردیف می‌شوند بایستی با اطمینان حاصل نمودن از این که همه زاویه‌های طرح در یک خط راست واقع هستند کاملاً دقت لازم را نمود تا هر طرح سازه به شرایط خود به‌طور واقعی عمودی یا افقی باشد. هنگام برش آجرها توسط چکش و قلم دم پهن نبایستی آجر به‌ طور مستقیم در راستای خط اریب برش بخورد چون ممکن است در مکان زاویه‌ی حاده بشکند؛ بنابراین در این وضعیت در آغاز برش آجر را عمود بر قطر و ضخامت آن از نقطه‌ی تقاطع خط اریب با لبه آجر صورت دهید بعد از آن کار برش را در راستای خط اریب تکمیل نمایید. در تصویر زیر می‌توانید اتصال جناغی افقی و عمودی را مشاهده کنید.

آجرچینی بلوکی

در دیوارهای آجری با اتصال بلوکی پیوند به‌صورت ۱۰۰ درصد می‌باشد و دیوار از آجرهای کامل و سه قد بنا می‌شود. در ردیف سرنما، دیوار با سه قدی در سمت عرض دیوار شروع می‌شود. توجه به این نکته ضروری است که در این دیوار در هر ردیف یک طرف دیوار سرنما و طرف دیگر دیوار راسته نما می‌باشد و روی دیوار اصلی با توجه به سه قدی اول دیوار انتخاب می‌شود در ردیف سرنما، سه قدی به شکل سرنما مشاهده می‌شود.

آجرچینی صلیبی

پیوندها در این شکل از آجرچینی به شکل اتصال‌های بلوکی بوده اما در ردیف چهارم بایستی بعد از آجر سه قد، یک آجر نیمه به کار برد؛ بنابراین اگر به دلیل طول دیوار جهت رعایت اتصال بخواهید در ردیف دوم از آجر نیمه استفاده نمایید در ردیف چهارم مکان نیمه آجر به سمت دیگر دیوار پس از آجر سه قد منتقل می‌شود. آجرچینی صلیبی کاربرد زیادی در کشور ما ندارد.

آجر چینی هلندی

این روش آجرچینی ترکیبی از اتصال بلوکی و کله راسته می‌باشد. در شکل زیر آجرچینی هلندی با لاریز را می‌توانید مشاهده فرمایید.