گنبد آجری سلطانیه و ویژگی های آن
گنبد آجری سلطانیه یکی از شناخته شدهترین بناهای اسلامی می باشد که در شهر زنجان قرار دارد و جزو سومین گنبد بزرگ جهان است که به روایات دیگر بلندترین ارتفاع را در میان تمامی گنبدهای آجری دارد. بر اساس تحقیقات انجام شده، قدمت گنبد آجری سلطانیه به سالهای ۷۰۲ تا ۷۱۲ بر میگردد. ساخت اصولی و محکم این گنبد هم یکی از ویژگیهای چشم گیر آن میباشد، زیرا با وجود ۱۶۰۰ تن وزن پس از ۷۰۰ سال تنها به اندازه ۸ سانتی متر نشست کرده است.
آنچه در این مقاله می خوانید : |
تاریخچه گنبد آجری سلطانیه
گنبد آجری سلطانیه در سال ۷۰۲ هجری قمری به فرمان الجایتو در شهر سلطانیه که در آن دوره مرکز حکومت ایلخانیان بود، ساخت آن شروع شده و در سال ۷۱۲ هجری قمری ساخت آن به اتمام رسید. بعضی از تاریخ نویسان نوشتهاند سلطان محمد خدابنده این گنبد و بنای عظیم را بنا کرد که اجساد ائمه اول و سوم شیعیان یعنی امام علی علیه السلام و امام حسین علیه السلام را از آرامگاه های خود به آنجا منتقل کند؛ ولی به علت خوابی که دید از این عمل منصرف شد.
🔔 حتما بخوانید: آجر نسوز قلیایی چیست؟ |
گنبد سطانیه در زنجان یکی از منحصر به فردترین جاذبه های این شهر به حساب می آید و با توجه به بررسی های صورت گرفته از نظر ارتفاع بعد از کلیسای سانتا ماریای ایتالیا و مسجد ایاصوفیه ترکیه این گنبد به عنوان سومین گنبد جهان به حساب می آید، از طرفی گنبد سلطانیه در زنجان به عنوان بزرگترین گنبد تاریخی در ایران و بزرگترین گنبد آجری در جهان ثبت شده است. این گنبد زیبا و منحصر به فرد ایرانی در فهرست آثار جهانی یونسکو هم نیز به ثبت رسیده است. جالب توجه است بدانید که گنبد سلطانیه الهام بخش معماران در ساخت کلیسای سانتاماریا دلفیوره ایتالیا (کلیسای جامع فلورانس) و تاج محل هند بوده است.
معماری گنبد آجری سلطانیه
از لحاظ معماری گنبد سلطانیه در زنجان از سه طبقه تشکیل گردیده است که سبک نمای آن نیز به تقلید از معماری سلجوقی نیز ترتیب داده شده است. این گنبد دارای ارتفاع ۴۸.۵ و قطر دهانه ۲۵.۵ میباشد. از این گنبد زیبا، ۸ درب و ۸ ایوان و ۸ منار قرینه دارد. در رابطه با عدد ۸ هنوز اطلاعاتکاملا دقیقی به دست ما نرسیده ولی به گفته بسیاری از کارشناسان دلیل آن را مربوط به هدف ساعت خورشیدی می دانند و عده ای هم دلیل آن را هشت در بهشت می دانند. روی هر یک از این مناره ها، یک موذن قرار داشت که امروزه در بنا، چنین مواردی دیده نمی شود.
مصالحی که در ساخت بدنه اصلی گنبد مورد استفاده قرار گرفته آجر می باشد و در قسمت گنبد روکشی از کاشی های فیروزه ای و لاجوردی نیز استفاده شده است که به شیوه معرق کاری شده نیز به کار رفته است، ملات مورد استفاد در بنا نیز مخلوطی از گچ و مقدار اندکی از آهک می باشد.
گنبد سلطانیه از نوع دو پوش پیوسته می باشد، چنانکه گاهی دو پوسته بیهیچ واسطه به هم متصل گردیده است و دو پوش گنبد موازی است. بین دو پوسته گنبد از ۶۰ تا ۱۴۰ سانتی متر فاصله می باشد، فاصله دو پوش با تاقهای هلالی پر شده و فضای بین دو پوسته به تدریج از پایین به بالا کمتر میشود و بدون پشت بند، شانه و یا وسیله تقویت کننده دیگری بدنه اصلی گنبد و تمام ساختمان با آجر ساخته گردیده است و سپس روی گنبد را با روکش کاشیهای فیروزهای و لاجوردی و آبی تزیین و زیبا سازی کرده اند.
🔔 حتما بخوانید: رنگ آمیزی دیوار آجری |
تزیینات مقبره
این گنبد شامل دو دوره تزئینات میباشد دور اول تزئینات آجر وکاشی بوده است که به واسطه آجر و کاشی آیاتی از قرآن کریم کتاب آسمانی مسلمانان و ذکر نام خداوند و اسامی پیامبر اسلام و امام اول شیعیان و نام پادشاه را بر روی آن نوشته اند، اما بعد از مدتی به دلیلی نامعلوم پادشاه (سلطان محمد خدابنده) دستور پوشانیدن تزئینات کاشی با اندود گچ را میدهد که مانند تزئینات کاشی به واسطه نقاشی روی گچ آیاتی از قرآن کریم کتاب آسمانی مسلمانان و ذکر نام خداوند و اسامی پیامبر اسلام و امام اول شیعیان و نام پادشاه را بر روی آن نوشته اند.
سر طریقه تقسیمات در معماری داخلی و تئوری فضاهای این بنا تقارن برگرد یک محور است که امتداد آن به طرف قبله اشاره می کند. قوس این گنبد با دور بسیار تند و کشیده اجرا شده و از نقطه نظر دهانه و ارتفاع و چگونگی ساختمان در تمام ایران بی نظیر می باشد. درگاههای ورودی گنبد؛ در روزگار آبادانی رفت و آمد از طریق چهار درگاه کوچک انجام میشده است، ورودیهای بزرگ مورد استفاده مردان و ورودیهای کوچک که به ایوانهای کم وسعت طبقه اول منتهی میشد به زنان اختصاص داشت و احتمالاً ورودیهای شرقی و شمال غربی مورد استفاده مردان قرار میگرفته است و ورودی جنوبی گنبد به لحاظ الحاق تربت خانه به گنبد، درگاه ورودی بین تربت خانه و گنبد بوده است.
🧱 قیمت به روز آجر اصفهان و سفال اصفهان (09134055216)
آجر و سفال اصفهان به علت استفاده از خاک با مشخصات کیفی بالا، جزء بهترین آجر و سفال های کشور هستند که در کلیه پروژه های ساختمانی، سوله ها و ... قابل استفاده بوده که علاوه بر مشخصات فیزیکی، مشخصات ظاهری بسیار مناسبی برای نماسازی دارند. |
مناره ها
در طبقه سوم در زوایای هشتگانه بنا، هشت مناره ایجاد گردیده است که به استثنای یک مناره در ضلع شمال شرقی و نیمی از مناره زاویه شمال غربی که بخشی از کاشیکاری آن باقی مانده، بقیه منارهها فروریخته است. این منارهها تو خالی می باشند و به وسیله پلکان چرخشی از بام تا سقف ایوانهای طبقه سوم و تا نوک مناره راه پیدا میکند.
منارهها از نظر فرم، اسکلت و ابعاد یکسان می باشند. راهیابی به این منارهها از هشت پلکان ساخته شده در داخل جرز امکان پذیر می باشد و هشت مناره در هشت گوشه این بنا علاوه بر ایفای نقش ایستایی خود در آرایش و ابهت بنا نیز دارای نقش به سزایی هستند. ساخت ایوانهای جانبی و وجود هشت مناره در گوشه بام برای جلوگیری از رانش گنبد بزرگ به وجود آمده است.
🔔 حتما بخوانید: آجر خنک کننده و ویژگی های آن |
بازسازی گنبد سلطانیه
کار بازسازی گنبد سلطانیه از سال ۱۳۴۸ آغاز گردیده و در این مدت گنبد سلطانیه در ۹ دوره مورد بازسازی قرار گرفته است. در همین اواخر که بالاخره داربستهای فلزی را از اطراف این بنا خانه کشی کردند و پس از ۳۰ سال فصلهای مرمت این بنا به پایان رسید.
گنبد آجری سلطانیه باید به عنوان یک اثر ثبت شده جهانی مورد توجه بیشتری قرار گیرد، اما تصور میشود کسی به اهمیت این اثر تاریخی واقف نمی باشد و انگار مسوولان فراموش نموده اند که این اثر بزرگترین بنای آجری جهان می باشد. در حال حاضر، بعضی از کاشیهای گنبد سلطانیه در حال ریزش می باشد و در بسیاری از بخشها دو رنگی فاحشی نیز به چشم میخورد. گنبد سلطانیه گرچه امروز به عنوان یک اثر تاریخی ثبت شده در میراث جهانی می باشد ولی میبایست در نگهداری این اثر ارزشمند تاریخی در ایران کوشش بیشتری را مورد توجه قرار داد.
امکانات رفاهی برای گردشگران در گنبد سلطانیه
در گنبد آجری سلطانیه امکانات زیادی به جز یک سرویس بهداشتی و نمازخانه وجود نداشته و متاسفانه این بنا پارکینگ هم ندارد و شما میتوانید برای پارک خودروی خود به خیابانهای اطراف رفته و یک جای پارک مناسب پیدا نمایید.
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)